Mogą to być ćwiczenia oddechowe, które poprawiają wydolność oddechową i jakość mowy, ćwiczenia motoryki narządów artykulacyjnych, które kształtują ich sprawność oraz ćwiczenia słuchowe rozwijające słuch fonematyczny, co także pozytywnie wpływa na mowę dziecka.

Ćwiczenia oddechowe na utrzymanie prawidłowego funkcjonowania układu oddechowego

Do ćwiczeń oddechowych można wykorzystać piórka, wiatraczki, piłeczki, skrawki papierków, a także bańki mydlane. Dzieciom można zaproponować szereg zabaw typu:

• Chłodzenie gorącej zupy – dmuchanie ciągłym strumieniem,
• Naśladowanie lokomotywy – wydmuchiwanie pary („ffff – szszsz”),
• Naśladowanie balonika – wypuszczanie powietrza z jednoczesnym odgłosem „sssss”,
• Liczenie lub powtarzanie (na jednym wydechu) krótkich, a następnie długich zdań. 

Ćwiczenia usprawniające motorykę i ułożenie narządów artykulacyjnych

Ćwiczenia artykulacyjne powinny być wykonywane przed lustrem, by dziecko mogło uczyć się samokontroli i zadbać o precyzję ruchów. Przykłady takich ćwiczeń:

• Parskanie jak konik,
• Masaż warg zębami (górnymi dolnej wargi i odwrotnie),
• Wyraźna, wręcz przesadna artykulacja samogłosek: a-i-o-u-y-e,
• Naprzemienne oddalanie od siebie kącików ust – wymawianie „iii” oraz zbliżanie do siebie kącików ust – wymawianie „uuu”,
• Układanie warg w „ryjek” i cofanie ich w „uśmiech”. „Pędzlowanie podniebienia” czubkiem języka przy szeroko otwartej buzi,
• Dotykanie językiem do nosa, do brody, w stronę ucha lewego i prawego.
• Wysuwanie języka w przód i cofanie w głąb jamy ustnej.
• „Chrapanie” na wdechu i wydechu,
• Oddychanie przez usta przy zatkanym nosie,
• Wymawianie sylab: ga, go, ge, gu, gy, gi, gą, gę, ka, ko, ke, ky, ki, ku,
• Nadymanie policzków i wciąganie policzków,
• Nabieranie powietrza w usta i zatrzymanie w jamie ustnej, a potem powolne wypuszczanie powietrza.

Ćwiczenia słuchowe wspierające analizę, syntezę, a także pamięć słuchową

„Zgadnij, co wydaje taki dźwięk”

Przygotuj opakowane w pudełka przedmioty tj.: kasza, cukier, groch, szkło, metal, kamyki, kulki, papier (tak aby wydawały dźwięk). Przed rozpoczęciem ćwiczeń dziecko musi poznać dźwięk, jaki wydają powyższe przedmioty. Dziecko siedzi z zamkniętymi oczami, musi rozpoznać, który z dotykanych przedmiotów wydaje konkretny dźwięk.

• ”Zlokalizuj przedmiot”

Ukryj wydającą dźwięk zabawkę i ćwicz pojęcia kierunku (po prawej – po lewej), głośności (głośno – cicho) i odległości (blisko – daleko).

Propozycje zabaw logopedycznych - ćwiczenia ruchowo-słuchowe

1. Pompowanie balonika: fu-fu-fu, a potem recytowanie znanego wierszyka Baloniku nasz malutki... z jednoczesnym odsuwaniem się od siebie i opadnięciem na podłogę, gdy balon przerywa miarę i robi trach.
2. Naśladowanie odgłosu pojazdu przedstawionego na karcie obrazkowej, np. samochodu (brum, brum), karetki (i-o, i-o) czy pociągu (tudum, tudum) i poruszanie sie po wyznaczonym torze w przestrzeni.
3. Zabawa „w pociąg” – poruszanie się zgodnie z wyznaczonym tempem: najpierw lokomotywa rusza powoli (cz-cz-cz), potem jedzie coraz szybciej (cz, cz, cz, cz...), a na końcu hamuje przed stacją (cz, cz, cz, czszszszsz...)
4. Bieg koników i śpiewanie piosenki „Koniki” z wykonywaniem wskazanych w niej ruchów: tupanie nogą (tup, tup, tup), stukanie kopytkiem (stuk, stuk, stuk), skakanie (hop, hop, hop).
5. Wykonywanie umówionych czynności (np. kląskania, klaskania, chodzenia na palcach) na dźwięk konkretnego instrumentu, np. dzwoneczków, bębenka czy butelki z grochem.
6. Wyjmowanie z pudełka różnych ilustracji (obrazki powinny być zakryte) i łączenie ich w pary – można do tego wykorzystać karty memory. Żeby je wyjąć, trzeba poprawnie powiedzieć (i najlepiej równocześnie wystukać na bębenku) zaklęcie, np. Puk, puk, puk, co to jest? Puk, puk, puk, Ty już wiesz!

            Tematyka zajęć logopedycznych jest niezwykle zróżnicowana i obejmuje szeroki wachlarz działań, które mają na celu wsparcie dzieci w rozwoju mowy i komunikacji. Ćwiczenia artykulacyjne to podstawa zajęć logopedycznych. Skupiają się one na poprawie wymawiania poszczególnych głosek, sylab oraz całych słów. Logopeda w przedszkolu wykorzystuje różnorodne metody, takie jak ćwiczenia naśladowcze, ćwiczenia fonacyjne, czy gry i zabawy artykulacyjne. Kluczowy dla poprawnej wymowy jest również właściwy oddech. Ćwiczenia te pomagają dzieciom w nauce kontrolowania oddechu podczas mówienia. Dodatkową atrakcją jest wprowadzenie zabaw w kuchenną logopedię, czyli ćwiczenia miofunkcjonalne usprawniające narządy mowy.
          Grupowe zajęcia logopedyczne w ,,Zgrywusach” to nauka i zabawa, doskonaląca prawidłowy rozwój motoryki artykulatorów dzieci.

      Zbliżał się grudzień, w dalekiej Laponii Mikołaj, jak każdego roku, miał dużo pracy. Razem ze swoimi pomocnikami skrzatami czytał stosy listów od dzieci (liczymy zęby językiem, zarówno u góry, jak i na dole). Pakował do wielkich worków prezenty (unosimy język do góry i przesuwamy w głąb jamy ustnej). Po wielu dniach długich przygotowań, wszystko było gotowe do wyjazdu. Mikołaj był bardzo zmęczony (ziewamy szeroko, język leży płasko w jamie ustnej, za dolnymi zębami). Usiadł w bujanym fotelu i zasnął (naśladujemy odgłos chrapania, raz cicho, raz głośno). Nagle z głębokiego snu wyrwał go dźwięk dzwonka (dzyń, dzyń – powtarzamy coraz głośniej). To zniecierpliwione skrzaty budziły Mikołaja, ponieważ musiał wyruszyć w drogę, żeby zdążyć na czas rozwieźć wszystkie upominki. Mikołaj wskoczył do sań i pomknął swoim złotym zaprzęgiem. Renifery szybko pokonywały długą drogę (parskamy wargami, kląskamy językiem). Pędziły szybko, sanie przechylały się raz na jedną, raz na drugą stronę (mocno wypychamy językiem raz jeden, raz drugi policzek; rozciągamy wargi wysuwamy język z buzi i szybko poruszamy nim od jednego kącika ust do drugiego). Mikołaj nie zauważył, że jeden worek z prezentami wypadł z sań nad ciemnym lasem. Kiedy Mikołaj rozwiózł już wszystkie podarunki, podjechał pod ostatni dom i wtedy zauważył, że nie ma worka, bardzo się zmartwił (robimy smutną minę opuszczając kąciki ust).

– Co mam teraz zrobić?! – zawołał Mikołaj.

– Nie martw się, pójdę i poszukam zagubionych prezentów – powiedział najmniejszy skrzat.

– Dobrze idź, tylko uważaj na siebie – Mikołaj przestrzegł małego bohatera.

  Skrzat wyruszył w ciemny las. Szedł bardzo długo (otwieramy szeroko usta i podnosimy język za górne zęby – ćwiczenie powtarzamy kilka razy). Kiedy tak wędrował, usłyszał ciche hu-hu (powtarzamy sylaby cicho, a później coraz głośniej). To sowa zawołała skrzata, żeby powiedzieć mu, że worek, którego szuka, jest pod jej dziuplą. Mały pomocnik Mikołaja ucieszył się (rozciągamy usta w szerokim uśmiechu, wargi zasłaniają zęby, kolejny raz wargi uniesione, a zęby są widoczne). Podziękował sowie i szybko pobiegł zanieść worek Mikołajowi (zamknięte usta, język wykonuje szybkie okrążenia w buzi, raz w lewo, raz w prawo). Mikołaj podziękował skrzatowi, zostawił prezenty dzieciom i wrócił do dalekiej Laponii.

             Grupowe zajęcia logopedyczne w ,,Smerfusiach” były połączeniem nauki i zabawy. Rozpoczęliśmy od prostych ćwiczeń oddechowych oraz artykulacyjnych z pieskami z Psiego Patrolu. Ćwiczenia te rozwijają  i doskonalą sprawność apartykulatorów, następnie przeszliśmy do ćwiczeń rozwijających mowę i słuch fonemowy. Smerfusie bardzo chętnie brały udział w zabawach dźwiękonaśladowczych z logopedycznym robotem.

Ćwiczenia słuchowe – rozwijanie słuchu fonematycznego

To, jak dziecko słyszy, jest niezwykle istotne. Nie chodzi tu jedynie o słuch fizyczny. To, że dziecko słyszy, gdy mówisz do niego szeptem, nie oznacza, że jego mózg różnicuje zbliżone do siebie dźwięki mowy. 2 W ćwiczeniach słuchowych chodzi bowiem o rozwój umiejętności rozróżniania najmniejszych dźwięków mowy (fonemów) – słuch fonematyczny (fonemowy).

Dzięki słuchowi fonematycznemu (fonemowemu) dziecko potrafi rozróżniać podobne głoski, np. p-b, sz-s, co przekłada się na umiejętność rozróżniania podobnych wyrazów, np. pąk – bąk, kasa – kasza, a także analizy i syntezy głoskowej, czyli wyodrębniania dźwięków ważnych dla zrozumienia wypowiedzi. Zaburzenia słuchu fonematycznego powodują trudności w rozumieniu i wykonywaniu poleceń, zapamiętywaniu i powtarzaniu dłuższych zdań, wierszyków czy piosenek, a także utrudniają nabywanie umiejętności czytania i pisania ze słuchu.

Propozycje zabaw logopedycznych - ćwiczenia słuchowe

1. Rozłożenie przed dzieckiem przedmiotów lub kart obrazkowych z realistycznymi zdjęciami obiektów oraz poproszenie go, by podało ten przedmiot lub tę kartę, którego nazwa została wypowiedziana. Ze starszymi dziećmi można trenować dzielenie wyrazów na sylaby, np. dziecko wskazuje parasol i mówi: pa-ra-sol.
2. Odgadywanie dźwięków, które wydają różne przedmioty (np. pralka, odkurzacz, instrument muzyczny, radio) na podstawie nagrań z wydawanymi przez nie odgłosami. Podpowiedź mogą stanowić karty z ilustracjami tych obiektów.
3. Podawanie sobie piłki z wymówieniem sylaby – osoba, która łapie, musi dodać kolejną sylabę, tak aby powstał sensowny wyraz, np. ka-sa, o-czy, ko-tek.
4. Zabawy w domino głoskowe, czyli wymyślanie wyrazu na głoskę, na którą skończył się poprzedni wyraz.
5. Szukanie rymów oraz wymyślanie jak najwięcej wyrazów zaczynających się lub kończących na daną głoskę.